در طول یک دهه گذشته، تکنولوژی سونوگرافی پیشرفت چشمگیری داشته است و در مدل‌های کوچک پیشرفته و قابل حمل (پرتابل) به بازار عرضه شده است. در حال حاضر با پیشرفت علم و تکنولوژی، بسیاری از فرایندهای تشخیصی و درمانی تحت اقدامات مداخله‌ای تصویربرداری و به خصوص سونوگرافی انجام می‌گیرند.

دستگاه‌های سونوگرافی برای تصویربرداری‌های تشخیصی در بستر بیمار و مراقبت‌های پزشکی کاربرد دارند. به طور کلی دستگاه‌های سونوگرافی در کاربردهای عمومی معمولاً برای تصویربرداری از احشای شکمی  مانند کبد، کلیه‌ها و عروق (آئورت، ورید اجوف تحتانی IVC) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

انواع دستگاه سونوگرافی

دستگاه‌های سونوگرافی از جهت ظاهری به دو نوع مبله و پرتابل (قابل حمل) تقسیم می‌شوند. از لحاظ تکنولوژی امواج نیز این دستگاه در سه نوع اولتراسوند سه بعدی ، چهاربعدی (تصویر سه بعدی به همراه حرکت در زمان) و سونوگرافی داپلر گروه بندی شده است.

در روش‌های مختلف سونوگرافی، از انواع مختلفی از پروب استفاده می‌گردد. پروب‌های Trans-vaginal، Convex، Linear، Volume Convex و Phase Array در روش‌های مختلف سونوگرافی ترانس واژینال ، سونوگرافی معمولی، سونوگرافی رنگی یا کالر داپلر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اجزای دستگاه سونوگرافی

دستگاه‌های سونوگرافی از دو بخش اصلی پروب و مانیتور تشکیل می‌شوند. پروب ابزاری برای تولید امواج فراصوتی و ارسال و دریافت آن به داخل بدن بیمار است. پروب معمولاً به شکل یک میکروفون طراحی شده که توسط یک سیم به قسمت مانیتور متصل است. در حقیقت، پروب امواج فراصوتی را به داخل بدن بیمار ارسال کرده و اکوی این امواج را دریافت و به سیستم مانیتورینگ و اسکنرها ارسال می‌نماید. سپس اکوی دریافتی توسط سیستم کامپیوتری به تصاویر قابل تشخیصی تبدیل می‌شوند که می‌توان از آن عکس یا فیلم تهیه کرد. اصول کار این دستگاه، مانند دستگاه‌های سونار در سیستم‌های نظامی و دریایی است. دستگاه سونو شامل قطعات زیر می‌باشد:

1. پروب یا Sound
2. کامپیوتر
3. مانیتور

انواع پروب:

1. پروب خطی( Liner)
2. پروب  واژینال( Trans-vaginal)
3. پروب کانوکس( Convex)

نحوه عملکرد دستگاه سونوگرافی

•  در این روش امواج فراصوتی به سمت هدف ارسال و اکو (بازخورد) امواج فراصوت پس از بازگشت، اندازه‌گیری می‌شوند. با اندازه‌گیری موج‌های اکو می‌توان فاصله، اندازه، شکل و پایداری اجسام هدف و نیز جنس آنها را ارزیابی و ترسیم نمود.

  در صنعت پزشکی از سونوگرافی برای مشاهده جنین در رحم، دریچه‌ها و دیواره‌های قلب، شناسایی ناهنجاری‌های کبد، کیسه صفرا، کیست‌ها و سنگهای مجاری ادراری و کلیه ها، رگ‌های وریدی و … استفاده می‌شوند. به بیان بهتر، در صنعت پزشکی از دستگاه سونوگرافی برای نمایش تغییرات ظاهری در بافت‌ها، ارگان‌ها، عروق و توده‌های داخلی استفاده می‌شود. در دستگاه‌های پزشکی سونوگرافی، پروب نقش فرستنده و گیرنده امواج را بر عهده دارد. زمانی که پروب روی پوست بدن کشیده می‌شود (و یا در مواردی داخل بدن می‌شود)، امواج فراصوتی به داخل بدن ارسال می‌شود.

  امواج فراصوت توسط بافت‌ها و مایعات داخلی و در جایی که تراکم بافت‌ها متفاوت بوده یا بافت در کنار مایعات قرار گرفته است، بازگشت داده می‌شود. به عبارت ساده‌تر، فصل مشترک بین دو بافت، بافت‌ها و مایعات و یا گازها بازتاب دهنده امواج سونو به حساب می‌آیند. پس از آن، پروب با دریافت اکو میزان تغییرات آنها را ضبط نموده و با ارسال به کامپیوتر و سیستم مانیتور این داده‌ها به تصویر تبدیل می‌شود. این تصاویر مرتب در حال تغییر هستند و می‌توانند به صورت عکس و یا به صورت در لحظه (real time) نمایش داده شوند. در سیستم سونوگرافی داپلر، حرکت سلول‌های خونی باعث تغییر در تن صدای امواج صوتی اکو می‌شود. با این روش پزشک می‌تواند مسیر و سرعت سلول‌های خونی در حال حرکت در عروق خونی را بررسی نماید.

  ویژگی‌های دستگاه سونوگرافی با کیفیت

• دقت بالای دستگاه در هنگام تصویربرداری در هر حالت کاری و ماندگاری کیفیت آن
• یکنواختی تصویر مشاهده شده و چاپ شده در حالت‌های مختلف تصویربرداری
• عدم نویز پذیری از فرکانس شهر
• شناخته شده بودن برند دستگاه و با سابقه بودن و معتبر بودن شرکت ارائه دهنده آن

• عوارض جانبی سونوگرافی

  هیچ‌گونه مدرکی دال بر مضر بودن سونوگرافی در صورتی که طبق دستورالعمل‌ استفاده شود وجود ندارد. سونوگرافی سال‌های بسیاری است که برای تشخیص سلامت جنین و بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که پزشک متخصص، سونوگرافی را درست و مطابق دستورالعمل‌ انجام دهد کاملا بی خطر است.